سلطان سلیمان عثمانی (معروف به «قانونی» و یا «محتشم») (1494-1566) در حالی که هم در جبهه غرب و هم با شاهان صفوی در آذربایجان، عراق عجم و بغداد می جنگید، شعر هم می سرود و اتفاقا بسیاری از اشعارش به فارسی است و یک دیوان فارسی هم دارد. از این جهت او بی شباهت به شاه اسماعیل صفوی نبود که شاعر هم بود و «ختائی» تخلص می کرد. سلطان سلیمان که در سال 1534 بعد از اشغال بی نتیجه تبریز و همدان، بغداد را از دست ایران صفوی خارج کرد، به ملاقات شاعر معروف محمد فضولی بغدادی رفت و می گویند دستور داد به فضولی مواجب ماهانه پرداخت شود که البته روایت است که شاعر این را با عرض ادب رد کرده است. تخلص سلطان سلیمان در شعر «محبّی» بود. یکی از معروف ترین اشعار سلطان سلیمان شعری است که در وصف همسر محبوبش خرم سلطان سروده که اصلش اوکرائینی و نام اوکرائینی اش آلکساندرا آناستازیا بود. خرّم سلطان مادر سلطان سلیم دوم عثمانی است.

جلیس خلوتیم، واریم، حبیبیم، ماه تابانیم،

انیسیم، محرمیم، واریم، گؤزللر شاهی سلطانیم.

حیاتیم، حاصل عمروم، شراب کوثریم، عدنیم

بهاریم، بهجتیم، روزوم، نگاریم، ورد خندانیم.

نشاطیم، عشرتیم، بزمیم، چراغیم، نّیریم، شمعیم،

ترنج و نار و نارنجیم، بنیم شمع شبستانیم.

نباتیم، شّکریم، گنجیم، جهان ایچینده بی رنجیم،

عزیزیم، یوسفوم، واریم، گؤنول مصرینداکی خانیم.

ستانبولوم، قارامانیم، دیار ملکت روموم،

بدخشانیم و قیپچاقیم و بغدادیم، خراسانیم.

ساچی ماریم، قاشی یاییم، گؤزو پر فتنه بیماریم،

اؤلورسم بوینونا قانیم، مدد هی نامسلمانیم.

قاپیندا چونکه مداحیم، سنی مدح ایلریم دائم،

یورک پر غم، گؤزوم پر نم، محبّی یم، خوشا حالیم.

محبّی (قانونی سلطان سلیمان)

—————————————–

از فیس بوک

MM
man buni seriyal da eshitmishdim okhumagim chokh yakhchi oldi,mersi

M
نه قدر بیزیم آذربایجان تورکجسینه یاخین دیر!

Abbas Djavadi
آقای دکتر، او وقت هله «آذربایجان تورکجه سی» و «عثمانلی تورکجه سی» ایریلمامیشدی. سونرا لار اولدی «ترکی قیزیلباشی» و «ترکی رومی»…

Abbas Djavadi
او جهت دن فضولی آذربایجان شاعری دیر دئمک ده چتیندیر. فضولی تورک شاعری دیر (چوخلی فارسی و عربی شعرلری ده وار البته) اما اونون ایچون فرق بو ایکی دیل آراسیندا دگیلدی منه گؤره، ایکی دولت آراسیندا ایدی و احتمالا شیعه سنی آراسیندا (فضولی اؤزو شیعه ایدی و عمرونون بیر قسمتی نی کربلادا حضرت امام حسین ین حرمینده گئچیردیب و چوخلی نوحه یازیب.)

Abbas Djavadi
ظاهرا همان طور که حافظ سمرقند و بخارا را به خال هندوی «ترک شیرازی» میبخشید سلطان سلیمان هم بغیر از استانبول و قارامان حتی بدخشان و خراسان را هم که مال او نبود به خرم سلطان اواکرائینی میبخشید…

M
چوخ جالیب دیر! فضولی نین نوحه لریندنده قویساز فیسبوکا فایدالانیریخ بیرده تورک دیلی تاریخینده گوزل کیتاب، فارسجا، انگلیزجه یادا تورکجه اونردیغینیز وار می دکتر؟

Abbas Djavadi بو نئجه دی مثلا:

تدبیر قتل آل عبا قیلدین ای فلک!

فکر غلط، خیال خطا قیلدین ای فلک!

بیر بیر حواله ی شهدا قیلدین ای فلک!

بیر رحم قیلما دین جگری قان اولانلارا

غربتده روزگاری پریشان اولانلارا!

ای درد پرور الم کربلا حسین!

وی کربلا بلالرینه مبتلا حسین!

غم پاره پاره با غرینی یا ندیر دی داغ ایله

ای لاله ی حدیقه ی آل عبا حسین!

یاخدی و جودینی غم ظلمتسرای دهر

ای شمع بزم بارگه کبریا، حسین!

Abbas Djavadi اصولا ادبیات عاشورا در ترکی آذری بسیار غنی است و تا این اواخر شعرائی مانند صراف و لعلی و شهریار هم در این زمینه شعر و نوحه سروده اند. در اینترنت تا بخواهید مطلب هست. مثلا: http://cosar.persianblog.ir/page/ashora1

نوحه و مرثیه ترکی
cosar.persianblog.ir
نوحه و مرثیه ترکی

Abbas Djavadi حدیقه السعدای فضولی از بهترین آثار ادبیات عاشورا است. این هم مقاله حسین صدیق (دوزگون) در باره این اثر:

http://oxsama.persianblog.ir/page/soada

اوْخشاما
oxsama.persianblog.ir
تورکجه آغیت گؤرکسؤزو، ادبیات مرثیه ترکی، نوحه ترکی، متن نوحه های قدیمی ترکی، مرثیه ترکی، دانلود نوحه ترکی

J
در فیلم حریم سلطان میبینیم که وی با تخلص «محبی» شعر میگفته. نمیدانم که ایا به فارسی هم شعر میگفته؟

Abbas Djavadi

شعر فارسی هم زیاد دارد. مجموعه اش با عنوان «دیوان فارسی» سلطان سلیمان زمان عثمانی چاپ هم شده. البته همین شعر های ترکی اش هم زیاد فرقی با فارسی ندارد!

J
درسته، به اسانی قابل فهم بود!

Abbas Djavadi

اگر ترکی میخوانید این منبع مختصری در باره سلاطین پارسی گوی عثمانی و اشعار و کتب آنهاست:

FARSÇA DİVAN SAHİBİ OSMANLI SULTANLARI
VE DİVÂNLA¬RININ NÜSHALARI
Şadi Aydın*
که در آنجا ازجمله در باره سلطان سلیمان از او شعری با این مطلع نقل شده:

دیده از آتش دل غرقه آبست مرا – کار این چشمه ز سر چشمه خراب است مرا

و در ضمن نوشته:
MUHİBBÎ (KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN 1494-1566 )
Osmanlı Devleti’nin onikinci padişahıdır. Yavuz Sultan Selim’in sancak beyliği sırasında 1494 yılında Trabzon’da doğdu. Karahisar , Bolu, Kefe, ve Saruhan’da sancak beyliği yaptı. 1520’de babası Yavuz Selim’in ölümü üze-rine tahta oturdu ve 46 yıl padişahlık yaptı.
Kendisi aynı zamanda şair olan Kanunî, Muhibbî mahlasıyla şiirler yaz-mıştır. Bu şiirlerde bir sultandan çok herhangi sıradan bir insan gibi görünen Muhibbî, aşk iztırabı, kanaat, tevazu, felekten şikayet gibi, her şairde görülen konuları işlemiştir.
Muhibbî çok şiir yazmış şairlerdendir. Koca bir ülkeyi yönetmek gibi ke¬sif bir çalışma içinde Zati’den sonra en çok gazel yazma rekorunu elinde tut¬ması hayli şaşırtıcıdır.16
Eserleri: Türkçe divân17, Farsça divan; Farsça divanının tespit edilen dört nüshası bulunmaktadır.
Birinci nüsha: Topkapı Sarayı kütüphanesi Revan nr.738 Vişne çürüğü bir cild içindedir. Serlevhalar tezhipli, sahife kenarları halkari tezyinatlı, yal¬dız çerçeve içinde, 6 satırlı, okunaklı çok güzel talik yazı ile olup, kağıdı aharlıdır. Divân Kanuni’nin hayatında, m.1565-1566 tarihinde Mehmet Şerif tarafından istinsah edilmiştir. 205 varaktır. ( 20 x12,5 ) ölçülerindedir.
5b -37a varaklar arasında Farsça gazel, rübai, kıta ve müfredler bulun-maktadır. 39 – 205 varaklar arasında Türkçe divân bulunmaktadır. Farsça di-vanda 45 gazel, 22 rübai, 39 müfred bulunmaktadır. Eser üzerine Kasım Gelen bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır.18
Başı: Dide ez âteş dil garka-i âb est me râ
Kâr-ı in çeşme zi ser-çeşme harab est me râ
Sonu: Günahem râ be-bahş u destem gîr
Af ferma ki kerde-em taksîr
İkinci nüsha: Ali Emiri nr.323 Şemseli, köşebentli ve zencirekli, vişne rengi meşin bir cilt içindedir. Kağıdı aharlı, 17 satır talikyazı iledir. İstinsah kaydı yoktur. 22 varaktır. ( 19 x 12,4 ) ( 14,2 x 7,8 ) cm. ölçülerine sahiptir. Divanda 95 gazel, 5 rübai, 5 kıta, 34 müfred bulunmaktadır.
Başı: Dide ez âteş dil garka-i âb est me râ
Kâr-ı in çeşme zi ser-i kâr harab est me râ
Sonu: Rakam-ı mihr u meh ez sine-i eflak reved
Ne-reved nakş-i cemal-i tû ez ayine-i mâ
Üçüncü nüsha: Üniversite Kütüphanesi, Türkçe yazmalar nr.5477 Sırtı mukavva bir cilt içindedir. Kağıdı aharlı, 13 satırlık yazı iledir, istinsah kaydı yoktur. 263 varaktır. ( 21,8 x 14 ) ( 16 x 10 )cm. ebadındadır.
Türkçe divanı müteakip, 253b- 262b varakları arasında 38 adet Farsça gazel bulunmaktadır. 253b de, süslü yaldızlı bir çerçeve içerisinde: “Divân-ı farsi-i Sultan Süleyman aleyhi rahme ver- rıdvan” ibaresi vardır.
Başı: Dide ez ateş dil garka-i âb est me râ
Kâr-ı in çeşme zi ser-i kâr harab est me râ
Sonu: Merdim ey Muhib cüda ez ân gül ez çe lik
Hahed giyah türbet-i mâ dad bûy-i tû
Dördüncü nüsha: Ali Emiri kütüphanesi nr. 322 Sırtı meşin, üzeri ebru kaplı mukavva bir cild içindedir. Kağıdı mavi renkte, incedir. Başlıklar kır-mızı, muhtelif satırlı , rika yazı iledir. İstinsah kaydı yoktur. ( 21 x 15,5 ) ( 18,5 x 11 ) ebadında olup, 17 varaktır. Divanda 92 gazel, 4 rübai, 35 müfred bulunmaktadır.
Başı: Dide ez ateş dil garka-i âb est me râ
Kâr-ı in çeşme zi ser-i kar harab est me râ
Sonu: Menem aşk-et gariban çak kerde
Gariban çist dil u can çak kerde

Abbas Djavadi

قانونی سلطان سلیمان: دیوان فارسی شامل 92 غزل، چهار رباعی و 35 شعر منفرد (نسخه نخست در قصر توپ قاپی).

دسته‌ها:تورکی Türkçe