تبریز خیابان فردوسی سال 1335

عباس جوادی –  دبنگ بر وزن جفنگ… يعنى آدمى كه جدى نيست بلكه اكثرا در حال شوخى و بند كردن به ديگران است. دبنگ كسى است كه نه فقط شوخ  بلكه كمى بيشتر از شوخ باشد، آدم دبنگ مي گويد و مي خندد، سر به سر ديگران مي گذارد، مردم ديگر و زمين و زمان را با لحنى آرام و شوخى آميز مسخره مي كند و حتى باعث رنجش آنها مي شود. اين موضوع در گذشته در تبريز باعث زد و خورد و دعوا هم مي شد. ولى ما تبريزى ها احتمالا چون راه گريزى نداشتيم به آن عادت كرده بوديم و حتى خيلى ها هم اين را در دوره ای كه تفريح زيادى هم نبود، وسيله تفريح و بگو و بخند خود كرده بودند. تا جائی كه مي بينم آثار اين عادت و خُلق و خوى هنوز در بسيارى تبريزى ها مانده است. غير تبريزى ها اكثرا اين نوع سربسر ديگران گذاشتن و باصطلاح شوخى را نمی فهمند و آنرا اغلب زياده روى در شوخى و حتى گاه بى تربيتى می نامند.

اول به این یادداشت و این فهرست القاب توجه فرمائید که دوستی با ابمیل فرستاده اما گردآورنده اش معلوم نیست، حد اقل من نمی شناسم:

– اگر ما به همه چیز مثبت نگاه کنیم ، در اروپا دو اسم داشتن امری است معمول، اما در تبریز فرقی اساسی‌ دارد ، و آن اینکه: یکی که ما تبریزیها را از فرهنگ معمول مجزا می کند ، نامگذاری افراد طبق مجسم کردن حرکات هر فرد می‌‌باشد و گاهی‌ فراتر می روند در تبریزاز قدیم افراد سرشناس را با لقب مخصوص به او معرفي مي كردند. اين لقب كه از فرهنگ كوچه و بازار مردم الهام مي گيرد، آن چنان در جامعه ريشه دوانيده كه گذشت زمان كوچكترين تغييري در اصالت آنها نداده است و برعكس به شناسنامه هاي شفاهي اشخاص تبديل گرديده اند. فرهنگ لقب مردم مملو از اسامي و القابي است كه دقيقا با در نظر گرفتن همه خصوصيات اخلاقي، فكري، قيافه، و كار و رفتار افراد آن انتخاب شده اند و كوچكترين تضادي بين لقب و مشخصات فرد مورد نظر وجود ندارد. برخي از القابي كه در اينجا ذكر شده است، همانهايي هستند كه در زبان مردم كوچه و بازار تبريز رايج است كه ما در اينجا فقط مي توانيم به قسمتي از آنها اشاره كنيم . برای زنان بعدا خواهم نوشت. البته اگر کسی‌ پیش خود اینها با لقبش صدا میزد بیشتر خوشش میامد و حال میکرد، شوخی‌ وار می گفت نگو. ولی بقیه راه دعوا را انتخاب کرده وبدین ترتیب روز خوبشان را سیاه می کردند

فیشقا جاواد – جاواد نعره – کورپه حمید – تورش الچه – توش لومی – کاظم سیبیل – جین عسگر- حسين اوش دوداخ – كار غلامرضا – كور نادر – مال یوسوف – قره یوسوف – شوربا تقي – كچل اصلان – يانيق عباس – قريخ حيدر – كور مير رحيم – مير قارقا – ساري قلي خان – يوسف سينما – احمد جنقي – عُمر حسن – افعي حميد – كتدي اكبر… –

و یا: قفل حسين – قره گيلانار – شَهره مجيد – آينا دراخ – ميخانا پيشييي – عمر جمشيد – پولاد يكه بزن – حاج محمود قاوالچي – حسن جنگو – دوشاب آقا – آغ حسين – زيبا محمود – علي شاماما – دلي جاواد – دلي حسن – میرصّح – حاج محسن خرخر – فندق – اللي بش – كچل حيدر – حسن زلزله – عسگر خوشزبان – حاج حسن كونز – حسن توربا – حسين پاپالان – اكبر بيليارد – هما مجید– علي پاناما – رضا قوجا – حسن سقّل – خچّي كريم – پنكر جواد – رضا مهاجر – ساري قارپيز – رحمان گمرك – اَيري اويري كيشي – اكبر ميكروب – مال ممي – قرقي ابراهيم – حسن لاي لاي – ساري ابراهيم – بوغلي قلي – قيزيل ذيش – كچل آقا – د وه بيوك آقا – آت عباس – علي تيلته – اسد بكار – اسد دبه – بايقوش ممد آقا – لوطي بهروز – كوفته كلب حسين – كتدي بيوك آقا – اكبر شوربا – قورباغا محمد علي – ميمون احد – آتان احبر – يورگون حسين – حسين مشگفه – فيطه محمود – اينك احمد – كچل صادق – كورپه محمود – تويوخ محمود – فیشگا قلي – يولچي ممي – كفلي رضا – گچي كريم – حسين چاخان – پوتا بيوك آقا – تولكي جعفر – ايكي باشلي زينال – شمير صادق – قرمزي حسين – پيشيك حسن – مريخ باقير – اكبر قونقا – آلمان چزدي – سرچه جليل – جين بويوك آقا – چئري جعفر – لپه جواد – اكبر وينستون – ايت خليل – ديزل احمد – تللي محمد علي – قيز مهدي – اكبر سارمساخ – نالچي قلي – آغ باش رضا – حسين قره برنج – حسين نشتاب – جاواد موزيك – قارني يرتيخ كاظم – لخ نردبان – اوزون جليل – كوله محمود – عسگر مهوش – علي قشنگ – بالا قورباغه – كال محمد تقي – علي غنچه – حسین مارال – شخته ابراهيم – خوشگل سعيد – علي به دوام – حسن قانطار – پتي حيدر – صمد لشگر – قوددي كالاك – عباس لبه دار – يوموري اصغر – عريان اكبر – حميد پالتو – اؤكوز عاشيقي – علی‌ قناره – قره بشگه – چوپور ابراهيم – تخته ابراهيم – پينتي ممي – خوروز اصغر – بورون مشدي علي – دولچا باقر – پونزا محمود – چاپيخ غلام – اروس حسن – رزين محمد آقا – حميد پور سوخ – قولي يوخ كريم – دنقا رحيم – توخوم رحیم – دووار علی‌ آقا – کالیش علی – قیف صمد – مایا داوود – حسن قوشباز – جویود ابراهیم – جمعه جابار به کسی‌ گفته میشد که خسیس بود: نثری نیز گفتند: جمعه گونی جمعه مسجده جومه جابارین جیبینن جوتوگونی جوتدیلر. یعنی دو تا ده شاهی‌ جمعه جبار را دزدیدند . مبلغ ده شاهی‌ معادل یک هزارم یک دلار میبود

و لوطی‌های تبریز با لقب‌های خویش

نائب اوغلی حمید – حسین بویاخ چی‌ – کورپه ماحموت – محمود کوزه گر‌ – مجید کوزه گر‌ – خو خو مجید.

و قبل از سالهای ۱۳۴۰ طبیعتن لوطیان دیگری نیز موجود بودند که با دعوا یشان حتی باعث تغییر نام دو محل درتبریز شده اند که یکی قانلی دالان در بازار تبریز و آن دیگری قانلی مسجد در نوبر می‌‌باشد

این از ایمیلی که از دوستی ناشناس آمده بود. درمورد القابی که مردمان دبنگ تبریز به اسم دیگران میبندند دوست قدیمی و همکلاس دبیرستانی، خوش قلم و خوش صحبتم شهباز آژیری هم مقاله بسیار جالبی دروبلاگش «دلی دولی گونلر» (کلیک کنید) نوشته در باره محله معروف قره آغاج (قراااش!) که در آنجا هم نمونه هائى از این القاب داده شده که در همان محله قدیمی تبریز رایج بوده.

اين مقاله شهباز آژيرى را حتما بخوانيد. مخصوصا تبريزلي لر… انجا نام و القاب آدم ها كه بين مردم به آنها داده شده بود فوق العاده جالب است. فكر نكنم جاى ديگرى مردمى باين اندازه دبنگ مثل تبريز باشد:

قانلی بُیوک  آقا    زینا ممدعلی    بیژ بُیوک آقا
قاتیل ممد    اُغری مجید    عسگر قاتیل
پولات-جاهل محل    قرقی صمد    تپه داز علی
حسن خارال   کباب پز حسن    قیلیح قره اباذر
گیرده ممد    عسگر قافلان    بالا پَتَک
روستم داشقاچی    موسدی شوفر    قره کاظیم
توکذ اوغلی ایسمائیل    حسن دولچا گوت    بُم ممد
ایسلام سلمانی    کوفته حسین    نَنی صمد
قاز ممد    قوشباز رحیم    جین ممد
عسگر خوشزبان    دلی جاوات    علی باوان
ممدعلی باجی    زقّی کلب عسگر    حمید بالان
علی زیرتانُف    علی قَشَک    ایسمایل الّی بِش
یوسوف لبه دار    مجید کوره پز    لوطی میری
یعقوب سالّاخ    اکبر سالُاخ    یومورتا احمد

دسته‌ها:تورکی Türkçe

برچسب‌ها:لقب, القاب, تبریز