تعویق یا به تعبیری «تمدید تعلیق» فعال‌سازی مکانیسم ماشه (Snapback) برای بازگرداندن قطعنامه‌ها و تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران عمدتاً به دلایل سیاسی و حقوقی رد شد. چند نکته کلیدی در این زمینه وجود دارد:

1. ماهیت حقوقی مکانیسم ماشه در برجام (قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت):
   • این مکانیزم به اعضای برجام (ایران، آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، بریتانیا، آلمان و اتحادیه اروپا) اجازه می‌دهد در صورت «نقض اساسی» تعهدات از سوی ایران، روندی را برای بازگرداندن همه تحریم‌های شورای امنیت آغاز کنند.
   • این فرایند زمان‌بندی مشخص و سخت‌گیرانه ای دارد (۳۰ روزه) و عملاً امکان تعویق یا تمدید آن به صورت رسمی پیش‌بینی نشده است.
2. اختلاف نظر بر سر «حق استفاده» آمریکا از مکانیسم ماشه:
   • پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، اکثر اعضای شورای امنیت (از جمله متحدان اروپایی واشنگتن) استدلال کردند که آمریکا دیگر «عضو مشارکت‌کننده در برجام» نیست و بنابراین حق فعال‌سازی این مکانیسم را ندارد.
   • پیشنهادهایی برای «تعویق یا مذاکره» مطرح شد، اما مخالفت چین، روسیه و حتی کشورهای اروپایی با تفسیر آمریکا، هرگونه انعطاف رسمی را رد کرد.
3. دلایل سیاسی برای رد تعویق:
   • اروپا می‌خواست فشار بر ایران حفظ شود ولی همزمان نمی‌خواست به طور کامل کنار آمریکا قرار گیرد. بنابراین گزینه تعویق (که نوعی پذیرش روند آمریکا بود) را نپذیرفت.
   • چین و روسیه نیز با هر نوع انعطاف یا پذیرش «تفسیر آمریکایی» مخالف بودند، زیرا آن را سابقه‌ای خطرناک برای دور زدن توافقات بین‌المللی می‌دانستند.
4. نتیجه:
   • از نظر حقوقی: سازوکار ماشه انعطاف‌پذیر نیست و چیزی به نام «تعویق» در متن برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ تعریف نشده.
   • از نظر سیاسی: اکثریت شورای امنیت نمی‌خواستند اقدام آمریکا مشروعیت پیدا کند.
   • بنابراین پیشنهاد تعویق یا تمدید رد شد و پرونده در مسیر بن‌بست سیاسی باقی ماند.

عواقب بازگشت تحریم ها علیه ایران چه میتواند باشد؟

بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل علیه ایران (در قالب فعال شدن «مکانیسم ماشه») اگر به طور کامل و عملی اتفاق بیفتد، چندین پیامد جدی در حوزه‌های مختلف خواهد داشت:

۱. حقوقی و دیپلماتیک

• انزوای بین‌المللی ایران: تحریم‌های شورای امنیت الزام‌آور هستند و همه کشورها باید آن‌ها را اجرا کنند؛ بنابراین روابط رسمی و دیپلماتیک ایران محدودتر خواهد شد.
• پایان رسمی برجام: بازگشت تحریم‌ها به معنای فروپاشی کامل توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ است.
• افزایش مشروعیت اقدامات آمریکا و اسرائیل: در فضای بین‌المللی، ایران بیشتر به عنوان «ناقض تعهدات» معرفی می‌شود.

۲. اقتصادی

• بازگشت تحریم تسلیحاتی، مالی و بانکی: ایران دوباره با قطع دسترسی رسمی به سیستم بانکی بین‌المللی و سرمایه‌گذاری خارجی روبه‌رو خواهد شد.
• تشدید فشار بر صادرات نفت و گاز: مشتریان بالقوه آسیایی و اروپایی مجبور به کاهش یا قطع خرید می‌شوند.
• ضربه به سرمایه‌گذاری و تجارت غیرنفتی: حتی کشورهای متمایل به همکاری (مثل چین و روسیه) هم در چارچوب رسمی سازمان ملل با محدودیت‌های حقوقی و بیمه‌ای مواجه می‌شوند.
• افزایش تورم و فشار بر معیشت داخلی: کمبود منابع ارزی و تضعیف ریال شدت می‌گیرد.

۳. امنیتی و نظامی

• محدودیت در خرید و فروش تسلیحات پیشرفته: بازگشت تحریم‌ها یعنی ایران رسماً نمی‌تواند به بازارهای جهانی سلاح دسترسی داشته باشد.
• افزایش خطر درگیری‌های منطقه‌ای: اسرائیل و آمریکا ممکن است تحریم‌ها را مقدمه‌ای برای فشار بیشتر یا حتی اقدامات نظامی هدفمند قرار دهند.

۴. سیاسی و داخلی

• افزایش فشار اجتماعی بر حکومت: تحریم‌ها فشار اقتصادی را به مردم منتقل می‌کنند و نارضایتی عمومی می‌تواند بیشتر شود.
• تقویت جناح‌های تندرو در داخل: حکومت احتمالاً تحریم‌ها را به عنوان «ظلم غرب» تبلیغ کرده و فضای سیاسی را امنیتی‌تر خواهد کرد.
• امکان تغییر محاسبات راهبردی ایران: بسته به شدت بحران، تهران ممکن است یا به سمت انعطاف و مذاکره جدید حرکت کند، یا بیشتر به سمت رویارویی و همکاری عمیق‌تر با روسیه و چین برود.

🔹 به طور خلاصه: بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، از تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا سنگین‌تر و پرهزینه‌تر است، چون مشروعیت جهانی دارد و همه کشورها را ملزم می‌کند.

(با استفاده از «چَت جی پی تی»)

دسته‌ها:یادداشت