آیا اقتصاد ایران و کره شمالی قابل مقایسه هستند؟

کوتاه: بله می‌شود مقایسه کرد — اما فقط در یک بُعد مشخص (تحریم، انزوا، نقش دولت). امّا نتایج اقتصادی این دو بسیار متفاوت است.

در چه شبیه‌ یکدیگرند؟

• هر دو شدیداً تحریم شده‌اند (ایران از ۲۰۱۲ به بعد، کره شمالی از دهه ۱۹۵۰ به بعد)
• سهم دولت در اقتصاد خیلی بالاست
• فساد سیستمیْ و ساختاری است (رانت، انحصار، شبکه‌سازی سیاسی)
• هر دو، بخش خصوصی واقعی کوچکی دارند و به “شبه‌خصوصی‌ها” (وابستگان به قدرت) میدان داده شده.

چرا قابل قیاس نیستند؟

چون شدت انزوا و درجه قطع بودن از اقتصاد جهانی این دو با هم قابل قیاس نیست:

شاخص و ارقام:

«GDP» اسمی و تقریبی: ایران:~۳۰۰–۴۰۰ میلیارد دلار ### کره شمالی: میلیارد دلار ~۳۰–۴۰

سطح تکنولوژی مدنی (بین مردم و دولت) : ایران: پائین ### کره شمالی: بسیار پائین، تقریبا صفر

حجم بازار داخلی (جمعیت): ایران تقریبا ۸۶ میلیون ### کره شمالی: تقریبا ۲۵ میلیون

«GDP» اسمی و تقریبی و صادرات انرژی سالانه روسیه تقریبا پنج برابر ایران است. بازار داخلی (جمعیت) روسیه (145 میلیون نفر) کم و بیش دو برابر ایران (86 میلیون نفر) است.

روسـیه «قدرت اقتصادی قاره‌ای» است. ایران «اقتصاد متوسط منطقه‌ای».

2) ساختار دولت و منبع رانت

• در روسیه: دولت + الیگارش‌ها + تکنوکراسی امنیتی
• در ایران: دولت + سپاه + شبه‌خصوصی + نهادهای فرادولتی

تفاوت مهم:

• روسیه از 2000 تا 2022 یک «مدل پوتین» ساخت: بازار نیمه‌لیبرال در خدمت امنیت/قدرت
• ایران هیچ‌گاه به یک «مدل واحد» نرسید (فرقه‌ای، ناهماهنگ، چند-مرکز)

3) نتیجهٔ تحریم

• تحریم، روسیه را در 2022 «تازه» زد → ولی توان مالی ذخیره‌ها، یوان، چین و هند، و زیرساخت صادرات انرژی، ضربه را کند کرد.
• تحریم ایران از 2012 «مزمن» شده → نتیجه: فرسایش‌تدریجی، مهاجرت نخبگان، کاهش سرمایه‌گذاری، کوچک شدن طبقه متوسط.

4) تکنولوژی و صنعت

• روسیه: هواپیماسازی، سیستم‌های فضایی، صنایع نظامی سطح بالا، نرم‌افزار امنیتی، ماشین‌سازی
• ایران: مهندسی متوسط، صنایع مونتاژ، فناوری دفاعی محدود، پتروشیمی، خودرو نیمه‌رقابتی

5) جمع‌بندی یک جمله‌ای

• روسیه: قدرت انرژی جهانی با اقتصاد بزرگ، اما تحت تحریم جدید
• ایران: اقتصاد متوسطِ منطقه‌ای، تحت تحریم مزمن و با بن‌بست‌های داخلی انباشته

ایران و روسیه: مقایسهٔ کوتاه

ایران و روسیه هر دو اقتصادهای متکی بر انرژی هستند و هر دو با تحریم‌های شدید روبه‌رو شده‌اند. با این حال، روسیه از نظر اندازه و ظرفیت اقتصادی در سطحی بسیار بالاتر قرار دارد. روسیه از سال ۲۰۰۰ به بعد یک مدل نسبتاً منسجم از «بازار نیمه‌لیبرال در خدمت امنیت و قدرت دولتی» ایجاد کرد. اما ایران فاقد مدل واحد اقتصادی و دچار چند-مرکزی و ناهماهنگی ساختاری است. در نتیجه، تحریم برای ایران «مزمن و فرسایشی» بوده و برای روسیه (پس از ۲۰۲۲) «ناگهانی اما با توان جذب بالاتر» اثر گذاشته است. اقتصاد ایران امروز یک اقتصاد متوسطِ منطقه‌ای است؛ روسیه یک قدرت اقتصادی قاره‌ای با ظرفیت صنعتی بالاتر.

ایران و ونزوئلا: مقایسهٔ کوتاه

ایران و ونزوئلا شبیه‌ترند. هر دو اقتصادهایی نفت‌محور، با مداخلهٔ سنگین دولت، تورم مزمن، و مشکلات حاد سرمایه‌گذاری هستند. ونزوئلا با سقوط شدید تولید نفت و اشتباهات سیاست پولی، عملاً به فروپاشی پول ملی و فقر سیستماتیک دچار شد. ایران با وجود تورم بالا و ممنوعیت‌های متعدد، هنوز سقوط کامل ظرفیت تولیدی را تجربه نکرده، و شبکهٔ نیروی انسانی متخصص و صادرات غیرنفتی محدود دارد. ونزوئلا نمونهٔ کامل و افراطی «اقتصاد دولتیِ نفتیِ فروریخته» است؛ ایران هنوز در آن مرحله نیست، اما شباهت‌های هشداردهنده وجود دارد.

#######

این نوشته با استفاده از «ChatGPT (OpenAI)» تهیه شده است«چت جی پی تی» ممکن است‌ اشتباه کند. میتوانید در هر موردی به منابع دیگر هم مراجعه کنید.

دسته‌ها:یادداشت, رنگارنگ