نوشته هندریک ویلم وان لون ترجمه و تصحیح عباس جوادی فصل دهم: میخی نویسان شیراز و سومر تقریبا 550 سال پیش، در سال 1472، یعنی مدت کوتاهی پیش از کشف آمریکا بدست کریستف کلمب، یک ونیزی بنام «جوزافات باربارو» هنگام… به خواندن ادامه دهید ›
رنگارنگ
آشور و بابل: دیگ بزرگ آمیزش سامی
نوشته هندریک ویلم وان لون ترجمه و تصحیح عباس جوادی فصل یازدهم: آشور و بابل، دیگ بزرگ آمیزش سامی ما معمولا آمریکا را نوعی «دیگ آمیزش قومی» اقوام و طوایف دنیا می نامیم، نوعی دیگ آش شله قلمکار. منظور ما… به خواندن ادامه دهید ›
اورشلیم، شهر قانون
نوشته هندریک ویلم وان لون ترجمه و تصحیح عباس جوادی فصل سیزدهم: اورشلیم، شهر قانون سرزمین فلسطین شیار کوچکی بین رود اردن و آب های سبز دریای مدیترانه است. قدمت این سرزمین را نمیتوان تخمین زد. اولین ساکنان آن را… به خواندن ادامه دهید ›
ایران، یونان و پایان دنیای باستان
نوشته هندریک ویلم وان لون ترجمه و تصحیح عباس جوادی فصل هفدهم: ایران، یونان و پایان دوران باستان آنگونه که دیدیم، داستان انسان باستان سرگذشت دست آوردهائی شگفت انگیز بود. در امتداد رود نیل، در میانرودان و سواحل دریای مدیترانه،… به خواندن ادامه دهید ›
گاهشمار تمدن های باستان
نوشته هندریک ویلم وان لون ترجمه و تصحیح عباس جوادی فصل هجدهم: گاهشمار تمدن های باستان مصریان چهل قرن پیش از میلاد مسیح یعنی 6000 سال پیش، کهن ترین تمدن جهانی در امتداد رودخانه نیل، در وادی های دو سوی… به خواندن ادامه دهید ›
ميدان سلطان احمد
امروز در میدان سلطان احمد استانبول در اثر يك اقدام تروريستى- انتحارى يك مهاجر سورى، بمبی منفجر شد که به مرگ اقلا 10 نفر و زخمی شدن 15 نفر منجر گردید. نیت اصلی تروریست ها احتمالا فقط این نیست. میخواهند… به خواندن ادامه دهید ›
هویت ملی – با هر گونه زبان، قومیت و مذهب
آنچه میخوانید مصاحبه اخیر علیرضا کیانى از سایت «تقاطع» با من است که در 21 آذر 1393 در این سایت منتشر شد (لینک مصاحبه). علیرضا کیانی: هویت ایرانی چیست و چه مولفههایی را در بر میگیرد؟ عباس جوادی: هویت برای… به خواندن ادامه دهید ›
تاثیر ترکی بر فارسی
سه زبان اصلی شرق، باصطلاح «السنه ثلاثه» یعنی عربی، فارسی و ترکی در طول بیش از هزار سال گذشته تاثیر بزرگی بر همدیگر گذاشته اند. آنچه که بیش از همه و در نگاه اول به چشم هر فرد غیر متخصص… به خواندن ادامه دهید ›
آخرین روزهای غلام یحیی در ایران
کتاب «خاطرات ژنرال غلام یحیی (۱۹۰۶-۲۰۰۶)» که در سال ۲۰۰۶ در باکو به ترکی آذری چاپ شده است، میتواند به بعضی پرسشها و جزئیات ماجرای فرقه دمکرات آذربایجان روشنی بیافکند، اگرچه بنظر میرسد آهنگ تقریبا همه این خاطرات و جزئیات… به خواندن ادامه دهید ›
تبریز یک روز بعد از فرقه
مطالعه آخرین شماره روزنامه «آذربایجان» از ۲۰ آذر ۱۳۲۵ بسیار جالب است. اگر آخرین اعلامیه فرقه از تبریز را که در این شماره روزنامه نامبرده درج شده است در چارچوب شرایط آن روز ها بگذاریم و با اطلاعات و خاطرات… به خواندن ادامه دهید ›
نامه استالین به پیشه وری و آخرين تقلّاى فرقه
آنچه كه خواهید خواند اولین و تنها ترجمه كامل و فارسى نامه تاريخى ژوزف استالين رهبر حزب كمونيست شوروى به سید جعفر پيشه ورى رئيس فرقه دمكرات آذربايجان (ايران) است. پیشه وری براى مدت يك سال نخست وزير حكومت اين فرقه… به خواندن ادامه دهید ›
پوتین و اردوغان: دو روی یک سکه
شما این یادداشت بنده را نه بعنوان یک مقاله و یا بررسی با منابع و ارقام و آمار بلکه یک یادداشت «سرپائی» قبول کنید که فقط منعکس کننده حس بنده در باره این آقایان پوتین و اردوغان و مشابهات و اختلافات… به خواندن ادامه دهید ›
سفرهای تنررو
كتاب «سه سفرنامه» كه سال پیش در تهران چاپ شده از بسیار جهات فوق العاده جالب است. این سفرنامه ها وضع ایران و سرزمین های دور و بر آن را بین اواخر قرن دوازدهم میلادی (زمان سلطنت سلطان سنجر سلجوقی) تا اویل قرن… به خواندن ادامه دهید ›
«ترکی» های دیگر
در ایران، ما به آن گونه ترکی که در آذربایجان بکار میرود «ترکی» (به ترکی «تورکی») میگوئیم. اگر بخواهیم آن را در مقابل ترکی ترکیه مشخص و تفکیک کنیم از تعابیری مانند «ترکی آذری» و یا فقط «آذری» استفاده میکنیم…. به خواندن ادامه دهید ›
۲۱ آذر ۱۳۲۵: نامه کنسول آمریکا در تبریز
آنچه میخوانید ترجمه کامل و فارسی نامه کنسول آمریکا در تبریز از۲۱ آذر ۱۳۲۵ است، یعنی یک روز بعد از آنکه رهبران فرقه به شوروی گریختند. جکومت فرقه زمانی فروریخت که هنوز ارتش مرکزی ایران هم وارد تبریز نشده بود.یک… به خواندن ادامه دهید ›
موضوع زبان مادری و حکومت پیشه وری
فرقه دمکرات محصول اشغال ایران از سوی ارتش شوروی بود بیشک بدون درک اوضاع جنگ و اشغال صفحات شمالی ایران از سوی ارتش سرخ شوروی در زمان جنگ دوم جهانی، بررسی جریان پیشه وری چیزی جز گمراهی به بار نخواهد… به خواندن ادامه دهید ›
فرمان استالین در باره ۲۱ آذر
عباس جوادی – متن زیر اولین ترجمه فارسی سندی فوقالعاده مهم و تاریخی دربارهٔ جریان ۲۱ آذر و تشکیل حکومت یکساله پیشهوری در آذربایجان (۱۳۲۴–۱۳۲۵) است. این سند عبارت از فرمان فوقالعاده سرّی دفتر سیاسی کمیته مرکزی حزب کمونیست… به خواندن ادامه دهید ›
چرخش مسکو – از تجزیه به خودمختاری
یک سند سابقا سری حزب کمونیست شوروی نشان میدهد که استالین چند ماه بعد از صدور فرمان خود دایر بر شروع یک «جریان تجزیه طلبانه» در آذربایجان ایران، به میرجعفر باقروف که مجری طرح فرقه دمکرات آذربایجان بود دستور داده… به خواندن ادامه دهید ›
سرگذشت زبان ها
پرسشی از روی کنجکاوی عباس جوادی – همان طور که بسیاری از زبان های باستانی مرده و جای خود را به زبان های دیگر داده اند، روزی هم خواهد رسید که بسیاری از زبان های زنده کنونی از بین رفته… به خواندن ادامه دهید ›
منابع و تعاریف
اطلسهای تاریخی زیادند. اطلسهای تاریخی که ایران و منطقه خاورمیانه همراه با آسیای میانه، آسیای صغیر، میانرودان، حوزه مدیترانه و منطقه خلیج فارس را نشان دهند هم کم نیستند. اما متاسفانه اطلسهای تاریخ زبانها فوق العاده کم هستند. در بعضی… به خواندن ادامه دهید ›
مهاجرت و کوچندگی
وقتی از کوچ غالبا خرابیآور هونها، آلانها و آوارها به سوی اروپا و یا ترکها به ایران و آسیای صغیر سخن میرود، اغلب تصور میکنیم که این قبیل جریانات رخدادهایی در جوامعی بودند که به طور آرام در حال زندگی… به خواندن ادامه دهید ›
هند و اروپائی ها و دیگران
امروزه گمانه زنی بسیاری از دانشمندان رشته های مرتبط با تاریخ زبان ها بر آن است که چون سرچشمه پیدایش «انسان هوشمند» حدودا دویست هزار سال پیش یکی بوده و آن هم احتمالا در شاخ آفریقا آغاز شده و از… به خواندن ادامه دهید ›
۹۰۰۰ سال قبل از میلاد
احتمال میرود که از ۹۰۰۰ سال قبل از میلاد یعنی حدود ۱۱ هزار سال پیش نشانههای گروههای زبانی مختلف به وجود آمده بود. در منطقه مورد بحث ما (نقشه بالا) که مکان کوچ «انسان خردمند» از آفریقا به آسیا و… به خواندن ادامه دهید ›
۲۷۵۰–۲۲۵۰ قبل از میلاد
۶۲۵۰ سال بعد، یعنی حدود ۸۰۰۰ و اندی سال پیش تغییرات مهمی در این تصویر بوجود آمده بود که اگر با معیار محدود زبانهای معاصر به این تغییرات نگاه کنیم، شاید چندان پر اهمیت جلوه نکنند چرا که هنوز هم… به خواندن ادامه دهید ›
اولین آریائی ها، اولین ترک ها
اجداد باستانی ایرانیان و ترک ها اقلا سه تا چهار هزار سال پیش، کم و بیش از یک منطقه: اوراسیای غربی، یعنی منطقه ای از کوهستان های آلتای در سیبری جنوبی و مغولستان کنونی تا شمال شرق و شمال دریای… به خواندن ادامه دهید ›
آغاز ایران و زبان های ایرانی
کوچها و مهاجرت همه قبایل از جمله قبایل هند و اروپایی قبل از آن تاریخ هم وجود داشت، بعد از آن تاریخ هم. مانند کوچ هر قبیله، در جریان کوچها هر طایفه با طوایف دیگر متحد و یا دشمن میشد،… به خواندن ادامه دهید ›
نوشتارو الفباهای باستان
گذار از فرهنگی بدون نوشتار به فرهنگی با نوشتار معمولا از طرف مورخین بعنوان پایان «ماقبل تاریخ» (پیشا تاریخ) و آغاز «تاریخ مستند» و یا مکتوب شمرده میشود. در عین حال خط، نوشتار و آثار مکتوب چه بصورت هیروگلیف و… به خواندن ادامه دهید ›
دوره ۱۱۰۰ ساله ایران، یونان و روم
دوره سال ۵۵۰ پیش از میلاد تا ظهور و گسترش اسلام در سال ۶۵۰ یعنی حدود ۱۱۰۰ سال تاریخ اروپا، خاورمیانه، آفریقای شمالی و آسیای میانه را که در این سلسه مقالهها مورد توجه ماست، به راحتی میتوان «دوره هزار… به خواندن ادامه دهید ›
آثار زبان ایرانیان
۵۴۹ سال قبل از میلاد، وقتی مادها بر سرزمین کنونی ایران حکمفرمایی میکردند بین پادشاه این دولت یعنی آستیاگس و پادشاه محلی منطقه فارس، کورش یکم جنگی رخ داد که منتج به پیروزی سرکرده پارسیان شد. غلبه کورش در آن… به خواندن ادامه دهید ›
خواندن و نوشتن ۴۰۰ سال قبل از میلاد
خط و الفباهای مهم در ۴۱۵ ق م گفتیم که نوشتارهای مهم آن دوره را میتوان به سه گروه تقسیم کرد: ۱. خط میخی و گونههای مختلف آن (پارسی، ایلامی و بابلی) ۲. الفباهای صامت بنیاد و یا «ابجد» (با… به خواندن ادامه دهید ›
تا ظهور اسلام
در اواخر هخامنشیان، فیلیپ مقدونی و بخصوص پسرش اسکندر حاکمیت بر یونان و سپس سرتاسر آناتولی را از آن خود کردند. اسکندر ایران هخامنشی را که بزرگترین امپراتوری جهان آن دوره بود شکست داد. بدنبال مرگ اسکندر که تا آسیای… به خواندن ادامه دهید ›
زبان های سه گانه شرق مسلمان
در بسیاری کتابهای تاریخ و تذکرهها، سه زبان اصلی دنیای اسلام یعنی عربی، فارسی و ترکی را «السنه ثلاثه» یعنی زبانهای سه گانه نامیدهاند. بعد از اسلام این سه زبان و فرهنگ بقدری با هم آمیختند که امروزه تفکیک آنها… به خواندن ادامه دهید ›
سرگذشت فارسی
هنگام تصرف ایران از سوی اعراب، فارسی در مرحله «میانه» خود بود. معمولا میگویند فارسی «معاصر» و یا «نو» بعد از قبول اسلام شروع شده است. طبیعتا نفوذ خط، واژگان و اصطلاحات عربی و اسلامی هم جزو ویژگیهای فارسی معاصر… به خواندن ادامه دهید ›
فارسی بعد از اسلام
هنگامی که ایران و روم به جنگ و نزاعهای بینتیجه و پر خرج خود ادامه میدادند در شبه جزیره عربستان دین جدیدی در حال شکل گیری بود که قرار بود بزودی همه منطقه شرقی نفشه ما را فراگیرد. از نظر… به خواندن ادامه دهید ›
عربی و گسترش آن
اولین نشانههای زبان عربی و یا باصطلاح «پروتو عربی» در جنوب شبه جزیره عربستان یعنی یمن کنونی پیدا شده است که الفباهای ابتدایی خود را داشتند و بعدها از بین رفتند. عربی کنونی تنها لهجه باقیمانده، اما رایج زبانهای شمال… به خواندن ادامه دهید ›
ترک ها در صحنه
وقتی از آمدن ترکان به صحنه تاریخ منطقه ما صحبت میکنیم نباید سوء تفاهم پیش آید. البته ریشه هر قوم و زبان بمراتب قدیمیتر ازچیزی هست که در کتابهای تاریخ بطور مستند در باره آن قوم و زبان آنها قید… به خواندن ادامه دهید ›
آذربایجان و بیزانس ترک زبان میشوند
در فصل مربوط به زبان عربی در باره تغییر زبان بعضی کشورهای خاورمیانه و آفریقا به عربی صحبت کردیم. موضوع زبان و فرهنگهای ترکی در کوچهای استپهای اوراسیا که مربوط به اقوامی مانند بلغارها، خزرها و آوارها میشود بحث دیگری… به خواندن ادامه دهید ›
سال هاى ١٠٠٠ تا ١٥٠٠
فارسی، عربی، ترکی آخرین نقشه ای که در این نوشته ها نشان دادیم مربوط به سال ۱۰۷۱ میلادی بود – زمانی که ترکان سلجوقی وارد بیزانس شدند. در عرض کمتر از ۴۰۰ سال ترک ها بتدریج بیزانس و پایتخت آن… به خواندن ادامه دهید ›
۵۰۰ سال پیش تاکنون
درک تحولات زبانی در ۵۰۰ و خردهای سال گذشته برای ما امروزیها آسانتر از درک ده هزار سال گذشته است. طبیعتا اولین چیزی که از نیمه دوم هزاره دوم یعنی بین سالهای ۱۵۰۰ و ۲۰۰۰ به ذهن اغلب ما میرسد… به خواندن ادامه دهید ›
گاهشمار تاریخ زبان ها
200 هزار تا 40 هزار سال ق م پیدایش زبان در میان انسان های اولیه 40 هزار تا 9000 سال ق م حاکمیت انسان بر زبان و نوشتار تصویری 8000 ق م آغاز کشاورزی در خاورمیانه 3000 ق م آغاز… به خواندن ادامه دهید ›
منابع
آموزگار، ژاله و تفضلی، احمد: زبان پهلوی، ادبیات و دستور آن، تهران 1380، ص ۱۳-۱۴ Aubin, Jean: Le Temoignage d’Ebn-e Bazzaz sur la Turquisation de l’Azerbaydjan, in Ch.-H. de Fouchécour and Ph. Gignoux, eds., Études Indo-Aryennes offertes à Gilbert Lazard,… به خواندن ادامه دهید ›
ادبیات اسلامی در آذربایجان شوروی
عباس جوادی – آنچه که میخوانید یکی دو پاراگراف از نوشته من از سال 1990 در مجله «مطالعات آسیای مرکزی» (ش 1، ص 97-103، 1990) چاپ آکسفورد بریتانیاست. این نوشته Glasnost and Soviet Azerbaijani Literature (متن پی دی اف مقاله در… به خواندن ادامه دهید ›
نامه ساعدی از پاریس
«وقتی از مرز پاکستان رد میشدم جز یک کیسه دارو و یک مسواک و یک شلوار چیزی نداشتم. غم هیچ چیز را نداشتم جز غم وطن را. فکر نمیکردم که من سفر میکنم. فکر میکردم، بله، به جان عزیز شما،… به خواندن ادامه دهید ›
تجزیه ترکیه؟
در حکومت، احزاب سیاسی و محافل ملى و ملى گراى تركيه واهمه اى فزاينده شایع شده است: جنبش كُرد ها چه در داخل تركيه و چه در كشور هاى همسايه عراق و سوريه بسوى اتحاد همه كرد هاى منطقه و… به خواندن ادامه دهید ›
صفوه الصفا و زبان باستان آذربایجان
«تحلیل کتاب ابن بزاز از دیدگاه ترکی شدن زبان آذربایجان» نام یکی از رساله های مهم در موضوع دگرگشت زبان در آذربایجان به قلم ایرانشناس فرانسوی ژان اوبن است که یک تحلیل زبانشناختی و جامعه شناسی از کتاب «صفوه الصفا»… به خواندن ادامه دهید ›
استرابو در باره آذربایجان
از کتاب «جغرافیا» اثر مورخ معروف یونانی استرابو (متولد سال 63 قبل از میلاد) در باره آذربایجان (ماد آتروپاتن)، مرزها، مردم ، حکمرانان آن و دریای ارومیه و آب آن: «ماد به دو بخش تقسیم میشود که یکی از آنها… به خواندن ادامه دهید ›
پاسداری شده: چگونه میتوان دل ترک ها را بدست آورد؟
هیچ چکیدهای موجود نمیباشد زیرااین یک نوشتهٔ پاسداری شده است.
تُرک ها – نژاد یا زبان؟
«… از جنگل های سیبری آمدند. جسور، پراکنده، باهنر و هنوز در آغاز راهشان بودند. ابتدا به فلات ها، آنگاه به داخل چین و بالاخره مثل سیلی بی انتها به غرب روی نهادند و در همه جا پهن شدند…» ژان… به خواندن ادامه دهید ›
کردستان «مستقل»؟
مدتی است سعودی ها و اسرائیلی ها در حال مذاکره بوده اند – در باره ایران و راهکار های رویاروئی با این «حامی تروریسم و سیاست های مداخله گرانه و تجاوزکارانه» آن در منطقه. دو راهکار مهم مورد بحث گویا… به خواندن ادامه دهید ›
زبان مادری، زبان نخست
یکی از دوستان ایرانی مقیم آلمان از دخترش صاحب یک نوه شد. مبارک است! دخترش هم متولد آلمان است و طبیعتا آلمانی اش بهتر از فارسی اش هست. در نورنبرگ با جوانی که مدتی است از ترکیه آمده ازدواج کرده است. آن… به خواندن ادامه دهید ›