;Generously provided by the personal website of late Professor Frye http://www.richardfrye.org © :CLICK HERE FRYE_History of the Persian Language in the East_FULL
رنگارنگ
ایرانیان می روند، ترکان می آیند
آمودریا و سیردریا (نقشه اصلی از ویکی پدیا) در اواخر هزاره یکم میلادی امیران سامانی دیگر نظارت بر دولت را در خراسان و حتی ماوراءالنهر از دست داده بودند. آنها هنوز رسما نمایندگان خلیفه بغداد در خراسان و ماوراءالنهر بودند…. به خواندن ادامه دهید ›
آذربایجان، ۱۲۰۰ سال پیش، در المسالک والممالک
عباس جوادی – همانگونه که در غرب، استرابوی یونانی (63پ م-23م) را پدر جغرافیاشناسی معاصر غربی-اروپایی می شمارند، در شرق مسلمان نیز ابن خردادبه ایرانی (ابوالقاسم عبیدالله بن خردادبه و یا «ابن خرداذبه»، 211 تا 300ق و یا 826 تا… به خواندن ادامه دهید ›
نقش کوچ اعراب به ایران پس از اسلام
حمله اعراب مسلمان به ایران و در هم شکستن امپراتوری ساسانی میان سال های 633 و 651 میلادی، حاکمیت نظامی، سیاسی و مالی خلافت عربی بر ایران را برقرار نمود. به طور همزمان، دین نو یعنی اسلام و زبان عربی… به خواندن ادامه دهید ›
سه تحول بزرگ قومی در تاریخ ایران
عیلام تاریخی (منبع: ویکی پدیا) 2700 سال پیش از میلاد عیلامیان (ایلامیان) در جنوب غرب ایران کنونی اولین تمدن و دیرتر اولین پادشاهی بزرگ در سرزمین ایران کنونی را تاسیس نمودند. در دیگر مناطق ایران کنونی و تاریخی نیز گروه… به خواندن ادامه دهید ›
دو افشار یزدی، محمود و ایرج افشار
بوی جوی موليان آيد همی / ياد يار مهربانآيد همی ريگ آموی و درشتی های آن/ زير پايم پرنيانآيد همی آب جيحون با همه پهناوری/ خنك مارا تا ميان آيد همی ای بخارا، شاد باش ودير زی/ شاه سويت ميهمان… به خواندن ادامه دهید ›
نام و حدود ایران، ثبت یکهزار و یکصد سال پیش
از«مقدمه شاهنامه ابومنصوری» (۳۴۶ ق.، ۹۵۷ م.، دوره سامانیان) – توضیحات داخل کمانک و یا پرانتز از «چشم انداز» است. «.. اكنون یاد كنیم از كار شاهان و داستان ایشان از آغاز كار، آغاز داستان، هر كجا آرامگاه مردمان بود… به خواندن ادامه دهید ›
ایران در «یادگار زریران»
عباس جوادی – در حماسه کوتاه «یادگار زریران» که متن پارسی میانه آن در دسترس است، طبق شمارش من، هفده بار نام «ایران» و چهار بار نام «ایرانشهر» ذکر شده است. در این موارد، نام «ایران»، هم به معنای سرزمین… به خواندن ادامه دهید ›
«گزارش پایباس» یک ماه پس از سقوط فرقه دمکرات
یک ماه پس از سقوط حکومت فرقه دمکرات آذربایجان و حزب دمکرات کردستان، سرهنگ جی. دی. پایباس، وابسته نظامی بریتانیا در سفارت این کشور در تهران، به اکثر نقاط آذربایجان اعزام میشود تا از وضع مردم وتبعات سقوط نیروهای «دمکرات»… به خواندن ادامه دهید ›
نوروز و «ناوروز» شما مبارک!
در آستانه نوروز سال 1394، یک هفته مانده به نوروز، از استان «اوش» قرقیزستان که در همسایگی اوزبکستان است خبر آمد که جوانان یک روستای ناحیه «آراوان» که برای برگزاری مراسم نوروز آمادگی می دیدند و از جمله سمنو تهیه… به خواندن ادامه دهید ›
ترک ها چگونه مسلمان شدند؟
دشت های شمال – استپ های اوراسیا درآمد ترکها چگونه مسلمان شدند؟ این پرسش که در ظاهر کوتاه و آسان می نماید، به پاسخی مفصل تر نیاز دارد. در این رهگذر لازم خواهد بود اشاره ای به ابتدای پیدایش… به خواندن ادامه دهید ›
نخستین کوشش های سیاسی ترکها
(بخش سوم از سلسله گفتار «ترکها چگونه مسلمان شدند؟» بخش پیشین در این لینک) «تورک» نام اتحادیه ای قبیله ای بود که حکومت قبیله ای «رو-ران» ها را که «تورک» ها هم شامل آن بودند و همگی در منطقه آلتای… به خواندن ادامه دهید ›
منابع اصلی سلسله گفتار «ترک هاچگونه مسلمان شدند؟»
در مورد نخستین ترکها وجغرافیای پیدایش و گسترش آنها و همچنین تهاجم اعراب و قبول اسلام از سوی ایرانیان و سپس ترکها منابع مرجع و آکادمیک بسیارند. ما برای این نوشته اساسا از آثار زیر استفاده کردهایم. در مورد هر… به خواندن ادامه دهید ›
ایران ۳۷۰ سال پیش از نگاه یک سیاح عثمانی: قره باغ و نخجوان
درآمد سیاحتنامه اولیا چلبی، جهانگرد معروف عثمانی (۱۶۱۱-۱۶۸۲) که حدودا ۳۷۰ سال پیش دیدههای خود را از دهها مملکت و سرزمین جهان آن دوره در یازده جلد به قلم آورده، نکات و تفصیلات فوقالعاده جالبی در باره بسیاری نقاط… به خواندن ادامه دهید ›
صد سال پیش در میان کُردها
صد سال پیش در سرزمین شیر و خورشید از کتاب: زندگی در شرق مسلمان (1911) نوشته: پیر پونافیدن ترجمۀ انتخابی و آزاد: عباس جوادی بخش هشتم: در میان کردها پس از بازدید از خرابههای تمدن باستانی بابل در جنوب بغداد،… به خواندن ادامه دهید ›
زبان آذربایجان در گذر زمان
زبان آذربایجان در گذر زمان عباس جوادی یادداشت آنچه که میخوانید پاسخهای دکتر عباس جوادی به کم و بیش صد پرسش در باره زبان آذربایجان در بستر تاریخ و فرهنگ ایران و منطقه است. پرسشها را «حمید آستانه» طرح و… به خواندن ادامه دهید ›
جغرافیای تاریخی و نام آذربایجان
در آغاز در باره ریشه و تاریخ نام «آذربایجان» چه می دانیم؟ در دوران باستان، یعنی مثلا سه هزار سال پیش، سرزمینی به نام «آذربایجان» وجود نداشت. دولت ماد که آذربایجان و کردستان را در بر میگرفت و مرکزش اکباتان… به خواندن ادامه دهید ›
زبان آذربایجان از اسلام تا سلجوقیان
اواخر ساسانیان و اوایل حمله اعراب کدام زبانها در ایران به کار میرفت؟ این را کسی به بهترین شکل توضیح میدهد که خودش در همان دوره میزیست و در این زمینه حرفهای بود. روزبه پوردادویه معروف به ابن مقفع، متفکر،… به خواندن ادامه دهید ›
زبان آذربایجان از سلجوقیان تا صفویان
از همان دوره خلافت اسلامی تا سلجوقیان، زبان مردم در آذربایجان چه بوده؟ تا غزنویان و سلجوقیان، حکومتداران اصلی، خلیفه و اهل دیوان در بغداد هستند. در شرق ایران یعنی سیستان و خراسان حکومتهای منطقهای و ایرانی جدید مانند صفاریان… به خواندن ادامه دهید ›
دوره زبان و لهجه های پهلوی و فهلوی
میتوانید در باره فهلویات توضیح بیشتری بدهید؟ از همین نام «فهلویات» یعنی از آن حرف «ف» در اول این واژه و جمع عربی آن معلوم میشود که این واژه مربوط به دوره بعد از اسلام است. مفرد این کلمه «فهلویه»،… به خواندن ادامه دهید ›
ترکی آذری پس از صفویان
ترکی آذری پس از صفویان چگونه تحول یافت؟ فکر کنم باید از پایان صفویان تا جنگ های ایران و روس و عهدنامه های «گلستان» و «ترکمنچای» را که منتج به جدائی رسمی شمال ارس یعنی قفقاز جنوبی از ایران… به خواندن ادامه دهید ›
زبان آذربایجان از آخوندزاده تا رشدیه
پس از حاکمیت روسیه بر قفقاز چه شد؟ عهدنامه های گلستان از سال ۱۸۱۳ و ترکمنچای از سال ۱۸۲۸ به حاکمیت ایران در قفقاز بطور قطعی و رسمی پایان داد. قفقاز یکسره وارد ترکیب دولت پادشاهی روسیه تزاری گردید. اما… به خواندن ادامه دهید ›
زبان آذربایجان از مشروطه تا رضا شاه
از مشروطه تا جنگ نخست جهانی در زمینۀ زبان چه شد؟ انقلاب مشروطه ایران (۱۹۰۵-۱۹۱۱) و اندیشه های لیبرالی و دمکراتیک آن همه زندگی ایرانیان را فراگرفته بود. انقلاب در تهران آغاز شد و در همان سال نخست به امضای… به خواندن ادامه دهید ›
زبان آذربایجان از اشغال شوروی تا پایان حکومت فرقه
سال ۱۳۲۰ و اشغال آذربایجان از سوی شوروی… این به وضع زبان چه تاثیری کرد؟ خوب است که این زمینهٔ تاریخی را پیشاپیش معین میکنید، و گرنه امکان ندارد وضع زبان را در این دوره درست درک کنیم. بله، درسال… به خواندن ادامه دهید ›
زبان آذربایجان تا پایان قرن بیستم
تجربهٔ حکومت فرقه کدام پیامد های اجتماعی را داشت؟ این پیامد ها جدی بودند. آنها را باید در دو سطح و زمینه بررسی کرد. یکم در زمینهٔ زبان: بعد از فروپاشی فرقه، مردم به روال زندگی سابق و همیشگی خود… به خواندن ادامه دهید ›
صفوه الصفا و زبان باستان آذربایجان
«تحلیل کتاب ابن بزاز از دیدگاه ترکی شدن زبان آذربایجان» نام یکی از رساله های مهم در موضوع دگرگشت زبان در آذربایجان به قلم ایرانشناس فرانسوی ژان اوبن است که یک تحلیل زبانشناختی و جامعه شناسی از کتاب «صفوه الصفا»… به خواندن ادامه دهید ›
ادبیات تصوفی و مذهبی آذربایجان
از سلجوقیان تا صفوی دوره اوج ادبیات تصوفی هم هست و آذربایجان یکی از مراکز آن است. بسیاری از ادبیات شناسان و مورخین برآنند که ادبیات تصوفی ایران و ترکیه همزمان با رگه اصلی اسلامی، تحت تاثیر اندیشه های طبیعت… به خواندن ادامه دهید ›
ضعف و قوت الفباهای فارسی و لاتین
حالا نه کسی میخواهد و نه برنامه دارد الفبای کسی عوض شود. اما بعضی ها برای نوشتن ترکی آذری ما بطور خصوصی از الفبا ها و املا های گوناگونی استفاده میکنند. بنده در جا های دیگر هم اظهار نگرانی کرده… به خواندن ادامه دهید ›
تحصیل به زبان مادری «حق مسلم» هر کس است؟
خیلی چیز ها را نمیدانیم، اما بعضی چیز ها آن قدر تکرار شده اند که با وجود اینکه خودمان دقیقا نمیدانیم و بررسی هم نکرده ایم، فکر میکنیم طوری که ادعا میشود، درست است. آن روز با پرداخت یکصد و… به خواندن ادامه دهید ›
خوب و بد تحصیل زبان مادری
آیا ریشهٔ اصلی وضع کنونی زبان ترکی در آذربایجان ایران که شرح دادید دراین نیست که در مدارس آذربایجان ایران امکان آموزش زبان ترکی آذری نیست؟ بیشک یک علتش همین است، اما این وضع فقط یک علت ندارد. مثلا اینکه… به خواندن ادامه دهید ›
درباره زبان های التصاقی
التصاقی و یا پیوندی بودن مخصوص ترکی و یا دیگر زبان های آلتائی و یا حتی اورالی نیست. تقریبا اکثر زبان های دنیا به درجه های کم و یا زیاد پیوندی هستند. به این واژه ها درچند زبان دنیا دقت… به خواندن ادامه دهید ›
در حاشیه ترکی شدن زبان آذربایجان
زبان اکثریت مردم آذربایجان کی و چند بار در مقیاس بزرگ عوض شده؟ دو بار. بار نخست حدود ۳۵۰۰-۳۰۰۰ سال پیش وقتی ماد های ایرانی زبان از شمال به فلات ایران کنونی آمدند و زبان بومیان پیشا ایرانی ماد و… به خواندن ادامه دهید ›
بابك و افشین به چه زبانی صحبت کردند؟
بعد از لشکرکشی اسکندر مقدونی و شکست هخامنشیان، دوره «فارسی میانه» و یا «زبان پهلوی» شروع میشود، درست است؟ درست است. «پهلوی» تعبیری عمومی است که به گونه های مختلف از جمله لهجه های محلی گوناگون «ایرانی میانه» گفته میشود…. به خواندن ادامه دهید ›
ریشه نام آذربایجان چیست؟
توضیح نام «آتروپاتن» («آتروپاتکان» بعنوان ریشه نام کنونی «آذربایجان») و توصیف حدود جغرافیائی آن در تاریخ برای اولین بار توسط مورخ یونانی استرابو (متولد سال ۶۳ پیش از میلاد) در کتاب معروفش بنام «جغرافیا» داده شده که حدود «آتروپاتن» یا… به خواندن ادامه دهید ›
ریشه یابی کُردها و زبان آنها
شاید ولادیمیر مینورسکی، شرقشناس معروف روسی (۱۸۷۷-۱۹۶۶) از اولین کسانی است که ریشههای مردم شناختی کردها را از نگاه تاریخی و حتی تا حدی زبانشناسی در میان گذاشت و در چاپ نخست «دایره المعارف اسلامی» از سال ۱۹۲۷ زیر عنوان… به خواندن ادامه دهید ›
نادرشاه افشار و زبان ترکی
سنگ نبشته کلات نادری به دو زبان فارسی و ترکی نادرشاه از طایفه قرخلوی قبیله ترک زبان افشار بود. بدنبال زوال سلسله صفویان که نادر یکی از فرماندهان برجسته آن بود، او خود مسئولیت پادشاهی کشور را بدست گرفت و… به خواندن ادامه دهید ›
ماد آتروپاتن – آمیزش قومی و دگرگشت زبانی
درآمد اولین تمدن ها، اولین شهرنشینی ها، اولین تجربه سکونت و کشاورزی و اولین خط و نوشتار در میانرودان و یا بین النهرین بوده است*. این تمدن ها که تقریبا ۷۵۰۰ تا ۵۰۰۰ سال پیش آغاز یافتند،عبارت بودند از شومر… به خواندن ادامه دهید ›
سه ماه پایانی فرقه دمکرات
در آخرین روزهای حکومت «فرقه دمکرات» در آذربایجان،سید جعفر پیشه وری و دیگر رهبران فرقه که خود را در مقابل فشار روزافز ون حکومت مرکزی می دیدند، هرچه درِ مسکو را زدند تا کمکی بگیرند، بیشتر متوجه شدند که اوضاع… به خواندن ادامه دهید ›
پاسداری شده: انتخابات ترکیه: دیگر بس است یا ادامه؟
هیچ چکیدهای موجود نمیباشد زیرااین یک نوشتهٔ پاسداری شده است.
ایران و آذربایجان در بستر تاریخ و زبان
این کتاب مجموعه ای از مقاله هائی است که بین سال های 2010 و 2015 نوشته شده اند و همگى به نوعی مربوط به موضوع هویت و مناسبات قومی از نگاه تاریخ، زبان و جنبه های سیاسی این موضوع… به خواندن ادامه دهید ›
اطلس تاریخی ایران
منظور از این نوشته و نقشه های تاریخی، دادن یک تصور و تصویر عمومی و مختصر درباره تاریخ حدودا ۴۵۰۰ سال گذشته ایران و خاورمیانه است. اغلب مشاهده میشود که مطالعات و بحث های تاریخی در مورد مراحل و حوادث جدگانه… به خواندن ادامه دهید ›
۲۱ آذر: آفتاب آمد دلیل آفتاب
به مناسبت سالگرد 21 آذر 1324، مقاله ای که هفت سال پیش در همین جا منتشر شده بود، باز نشر میشود. «آمدن آفتاب دلیل آفتاب» زمانی رخ داد که در سال های 1989-92 رژیم شوروی فروپاشید و اسناد تا آن… به خواندن ادامه دهید ›
ترکیه در مهلکه
در عرض پنج ماه آنکارا برای بار سوم یا یک حمله خونبار تروریستی روبرو شد. هدف حمله نخستین٬ مخالفین حکومت و طرفداران آشتی بین کُرد ها و ترک ها بود. حمله دوم متوجه دولت و ارتش یود و این آخرین بار… به خواندن ادامه دهید ›
طراحی حزب دمکرات کردستان در باکو
نوشته زیر بخش بسیار کوچکی از تز دکترای خانم فرناند شاید راینه با تیتر «استالین، باقروف و سیاستهای شوروی در رابطه با ایران ۱۹۳۹-۱۹۴۶» * است که در سال ۲۰۰۰ مورد قبول دانشگاه ییل آمریکا قرار گرفته است. در این… به خواندن ادامه دهید ›
۱۱۰۰ سالِ ایران، یونان و روم
دوره سال ۵۵۰ قبل از میلاد تا ظهور و گسترش اسلام در سال ۶۵۰ یعنى حدود ۱۱۰۰ سال تاریخ اروپا، خاورمیانه، آفریقاى شمالى و آسیاى میانه را به راحتی میتوان «دوره هزار و صد ساله ایران، یونان و روم» نامید…. به خواندن ادامه دهید ›
قبیله گرائی در تاریخ ایران
عباس جوادی – سرنوشت اولاما خان (اولامه خان)، يکي از سران ایل «تکه لو» ی ترکمن در زمان کشاکش صفوي و عثماني بسيار آموزنده و عبرت آميز است. طايفه اولاما خان هنگام کوچ و سکونت ایلات و قبايل ترکمن از… به خواندن ادامه دهید ›
دورانت: تمدن ایران باستان و شرق مسلمان
پیشگفتار آنچه میخوانید دو بخش کوچک از کتاب مفصل، یازده جلدی و ناتمام تاریخنویس معروف آمریکائی ویل دورانت با عنوان «تاریخ تمدن» (تیتر اصلی: داستان تمدن) است. این سلسله کتاب های دورانت و همسرش آریل دورانت تاریخ تمدن بشریت را از… به خواندن ادامه دهید ›
دورانت: چالش اسلام ۱۵۶۶-۱۶۴۸
پیشگفتار نُه مقاله با عنوان «دورانت: ایران باستان» در تارنمای «چشم انداز» منتشر شد. آنچه که اکنون می خوانید فصل «چالش اسلام» از جلد هفتم («آغاز عصر خرد») در اثر کلاسیک و ناتمام «تاریخ تمدن» (داستان تمدن) است. این اثر… به خواندن ادامه دهید ›
دورانت: تمدن ایران هخامنشی
سرسخن تهيه كننده این رشته مقالات که میخوانید عبارت از فصل ایران («پرشیا») (جلد دوم، فصل سیزدهم) در اثر کلاسیک، یازده جلدی و ناتمام «تاریخ تمدن» (داستان تمدن) است. این اثر مرجع، نوشته ویل دورانت و همسرش آریل دورانت، دو… به خواندن ادامه دهید ›
فراز و فرود مصر
ما در آمریکا اغلب می شنویم که میگویند «تمدن همیشه به سوی غرب حرکت میکند.» گذشتۀ تاریخی این طرز فکر آن است که نخستین پیشگامان کشف آمریکا تمام اقیانوس آتلانتیک را درنوردیدند و در سواحل شرقی آمریکا یعنی «نیو انگلند»… به خواندن ادامه دهید ›