زبان و ادبیات

زبان ترکی در روزگار صفویان

آنچه می خوانید بخشی از مقدمه کتاب «فرهنگ ترکی جغتائی، رومی، قزلباشی، روسی و قلماقی» تالیف محمد رضا و عبدالجلیل نصیری (دوره صفویه) است که به کوشش، تصحیح و با مقمه های مفصل دکتر حسن جوادی و ایرانشناس معروف هلندی… به خواندن ادامه دهید ›

تاثیر ترکی استانبولی به «فارسی خان والده»

بعد از به توپ بسته شدن مجلس و در جریان جنگ نخست جهانی، بسیاری از روشنفکران، سیاستمداران، شاعران و نویسندگان تجددخواه ایران راهی استانبول و فرنگ و بویژه برلین، پاریس و لندن شدند. از میان این عده میتوان به نام… به خواندن ادامه دهید ›

نادرشاه افشار و زبان ترکی

نادرشاه از طایفه قرخلوی قبیله ترک زبان افشار بود. بدنبال زوال سلسله صفویان که نادر یکی از فرماندهان برجسته آن بود، او خود مسئولیت پادشاهی کشور را بدست گرفت و در شرایطی بحرانی، نقشی تعیین کننده در احیای تمامیت ارضی… به خواندن ادامه دهید ›

«ترکی» های دیگر

در ایران، ما به آن گونه ترکی که در آذربایجان بکار میرود «ترکی» (به ترکی «تورکی») میگوئیم. اگر بخواهیم آن را در مقابل ترکی ترکیه مشخص و تفکیک کنیم از تعابیری مانند «ترکی آذری» و یا فقط «آذری» استفاده میکنیم…. به خواندن ادامه دهید ›

مقام فارسی و ترکی در دو دولت ایران و روم

عباس جوادی – در «تاریخ سیستان» میخوانیم وقتی یعقوب لیث منشور حکومت سیستان و بلوچستان و کابل و هرات گرفت «شعرا او را شعر گفتندی به تازی… پس یعقوب گفت چیزی که من اندر نیابم چرا باید گفت. محمد وصیف… به خواندن ادامه دهید ›

ضرب المثل های ترکی آذری با صدای سهند و فرزانه

این فایل صوتی حاوی بخش بسیار کوچکی ازچند کاست است با صدای شاعر معروف مرحوم بولوت قاراچورلو (سهند) و نویسنده و محقق شناخته مرحوم محمد علی فرزانه که ضرب المثل هائی را که خود جمع آوری کرده بودند در سال… به خواندن ادامه دهید ›

Phonologie des Persischen – واجشناسی فارسی

این رساله ای است که در سال 1984 در دانشگاه کلن آلمان ضمن برنامه دکترا نوشته بودم. موضوع این رساله «واجشناسی فارسی معاصر» است. رساله به آلمانی نوشته شده و عبارت از 111 صفحه است. کار دکترا طبق قواعد دانشگاهی… به خواندن ادامه دهید ›

ادبیات ترکی پیش از اسلام

اکثریت قبایل ترک زبان آسیای میانه، چین و سیبری جنوبی قبل از قبول اسلام در قرن هشتم میلادی هنوز یکجا نشین نشده بودند و ادبیات مکتوب نداشتند اگرچه ادبیات شفاهی ترکی از جمله افسانه هائی از قبیل «ماناس» و «دده… به خواندن ادامه دهید ›

تات و ترک

طبق نوشته تاریخ بیهقی، وقتی طغرل بیگ سلجوقی سلطان مسعود غزنوی را شکست داده در سال 1040 در نیشابور همچون «پادشاه خراسان»  تاجگذاری می کند، اشراف و علمای شهر را دعوت کرده با آنها مشورت می کند. سلطان جدید خراسان در… به خواندن ادامه دهید ›

یغنابی و سُغدی

خیلی جالب و واقعیتش عجیب است: شرقشناس چکی لوبومیر نوواک از دانشگاه پراگ یک لغت یَغنابی – چکی نوشته و این کتاب اخیرا برنده جایزه «انجمن مترجمین جمهوری چک» شده است. این فرهنگ لغات (در این لینک) که دارای 7500… به خواندن ادامه دهید ›

صابر و معجز

طرح یک مقاله نسبتا مفصل  درباره نقش اجتماعی و سیاسی فرهنگ، شعر و ادبیات ضد خرافاتی سال های 1880-1930 در شمال و جنوب رود ارس (و علاوه بر آن در ادبیات مشروطه ایران) را به یکی از دوستان باسواد باکو فرستاده… به خواندن ادامه دهید ›

ادبیات آذربایجان ایران در قرن بیستم

عباس جوادی –  پروین اعتصا می، چهره برجسته شعر ایران در قرن بیستم، زاده تبریز و بزرگ شده در تهران است و اشعارش را به فارسی نوشته. مولف نامدار اثر معروف «حیدر بابایه سلام»، محمد حسین شهریار، هم به فارسی… به خواندن ادامه دهید ›

صفت تفضیلی و عالی در ترکی ما

مرحوم صمد بهرنگی زمانی مقاله ای نوشته بود با تیتر «دستور زبان کنونی آذربایجان» که در  واقع نقدی بود بر کتابی با همین عنوان بقلم مرحوم ادیب فاضل عبدالعلی کارنگ. بهرنگی در این مقاله اش در ضمن نوشته بود: امروزه… به خواندن ادامه دهید ›

کلمات خارجی در فارسی و ترکی و سیاست «پاکسازی» زبان

عباس جوادی – من هنوز یادم است که در دوران پهلوی در بعضی کتابها و روزنامه جات میخواندیم که زبان ترکی که ما در آذربایجان صحبت میکنیم «معجونی از فارسی، ترکی و عربی» است و در واقع به ادعای آنها… به خواندن ادامه دهید ›

لهجه ترکی سلماس

صو در میان کتاب های قدیمی ام باز این نوشته آلمانی آقای منوچهر امیرپور اهرنجانی را با تیتر «لهجه آذربایجانی شاهپور – واجشناسی و ریخت شناسی»  یافتم که هر از گاهی نگاهی به فصلی از آن میکنم. حتما خیلی ها… به خواندن ادامه دهید ›

چند نکته در مورد مقام فارسی و ترکی در ایران

در باره مقام زبان مادری مردم غیر فارسی زبان در ایران تصورات رایج اما بی بنیاد بسیاری وجود دارد. اولا خیلی ها نمیدانند که منع تحصيل زبانى جز فارسى چیزی در تاریخ ما نسبتا جدید است. 100 سال پیش چیزی بنام… به خواندن ادامه دهید ›

آواهای مرکب در ترکی آذری ما

عباس جوادی – توولاماق، ذوق، نوروز… مثلا اینها را در ترکی آذری ایران چطور تلفظ می کنیم؟ معمولا اینطور: towlamaq, zowq, Nowruz. معمولا، یعنی اکثرا و بخصوص بین تحصیلکرده ها. اما اگر کسی بطور روشن اینطور تلقظ کرد، شما می… به خواندن ادامه دهید ›

از شعر به نثر

بنده در کتاب «آذربایجان و زبان آن» که در سال 1367 در کالیفرنیا چاپ شده بود اظهار نگرانی کرده بودم که ترکی آذری ایران بخاطر نبودن تحصیل و تدریس بتدریج تبدیل به «فولکلور» میشود و نمیتواند ازحیطه خانه و محیط… به خواندن ادامه دهید ›

پسوند «-اینجه»

ترکیب های -اینجه، -ونجه (مثلا گئدینجه، گلینجه، آلینجا…) در ترکی ما هم هست در ترکی ترکیه هم، اما اینها دو معنی مختلف دارند. در آذربایجان ایران (حد اقل در تبریز) این پسوند به فعل معنای «تا این کار انجام شود»… به خواندن ادامه دهید ›

گؤرمک و گؤرماخ

عباس جوادی – ترکی آذری جزو شاخه زبان های ترکی «غربی» و یا «اوغوز» است. ترکی ترکیه و یا ترکمنی هم همینطور. این را میدانیم. یک ویژگی ترکی غربی وجود قاعده «هماهنگی مصوت ها» ( ویا «هماهنگی واکه ای») است… به خواندن ادامه دهید ›

دائره المعارف بزرگ اسلامی به ترکی و یک موضوع

آخر هفته گذشته تالیف 35-مین و آخرین جلد «دائره المعارف اسلامی» ترکی تمام شد و  2000 مولف اکثرا ترک که از سال های 1980 روی آن کار میکنند یک نفس راحتی کشیدند. آنلاین هم اگر بروید میتوانید به همه بیش از… به خواندن ادامه دهید ›

لهجه، گونه و زبان

مثلا: بلاروسی عباس جوادی – اخیرا در مجلسی صحبت بر سر کشور و  مردم بلاروس و زبان بلاروسی بود. «بلاروس» همان کشورکوچکی است بین روسیه، اوکرائین، لهستان، لتونی و لیتوانی که سرزمین کنونی اش ده ها بار بین روسیه و… به خواندن ادامه دهید ›

نفوذ و گسترش ترکی در آناتولی

عباس جوادی – در آناتولی (آناطولی) یعنی بخش آسیائی ترکیه امروز نیز همانند ایران، زبان و ادبیات ترکی اساسا هزار سال پیش همراه با کوچ و اسکان ترکمنان اوغوز (غز) در زمان دولت سلجوقیان نفوذ کرده گسترش یافته است. بعد… به خواندن ادامه دهید ›

مثلث تلفظی تبریز-باکو-استانبول

عباس جوادی – اگر علاقه ای به زبانشناسی کلا و بخصوص موضوعات مربوط به تلفظ ندارید این نوشته را اصلا نخوانید چونکه احتمالا از خواندنش خسته خوهید شد (!) ============================= زمانی که من هنوزبیشتر با کار های علمی و دانشگاهی… به خواندن ادامه دهید ›